Omarm het zwermen en standbevruchting

De wilde of verwilderde bijenvolken die overleven zonder enige inmenging van de imker zijn allen voortgekomen uit zwermen. Voor een stuk voor de hand liggend, omdat zeer sterke volken zwermen**. Oude imkerhandboeken beginnen meestal met “Vang een zwerm…” Dus een manier om sterke volken te verkrijgen is om zwermen te vangen.

Waarom is zwermen zo goed?

Wanneer een zwerm uit een bijenwoning vertrekt, dan neemt de oude koningin ongeveer 70% van de volwassen bijen mee. Met zich neemt het ook 35% van de mijten mee. De zwerm zal daarbovenop nog minstens 2 weken zonder gesloten broed zitten, waardoor een groot deel van de mijten weeral zal afgepoetst zijn en de mijten zich niet kunnen voortplanten.

Maar ook in de afgezwermde bijenwoning kunnen de mijten geen kant op. Het bestaande broed komt uit. En de nieuwe koningin moet ondertussen nog geboren worden, bevrucht worden en gaat dan 5 dagen later aan de leg. Dus ook in de nieuwe kolonie is er een broedstop waardoor de mijten hun broedcyclus onderbroken wordt. (bron: Seeley en Fuchs)

Het is dus niet natuurlijk en niet zinvol om het zwermen ten allen prijze tegen te gaan. Menig collega imker gaat elke week door alle raampjes om zwermdoppen te zoeken die mogelijks de aanleiding gaan geven tot een zwerm.

**Voor de volledigheid: zieke volken zwermen ook hoor, net als middel om van de parasieten af te geraken, hier meer…

Vele imkers zoeken onmiddellijk de koningin van de zwerm en vervangen die door een ‘goede’ koningin. “Want met een zwerm weet je maar nooit”. Nu, doe dat dus zeker niet. Bij het vangen van een zwerm, heb je 2 opties.

1. Ofwel is het een voorzwerm en dan heb je een oude koningin. Hoogstwaarschijnlijk zullen de werksters deze koningin vervangen door een stille moerwissel. Dit zijn doorgaans zeer goede koninginnen vermits de werksters alle tijd hebben gehad om een ideaal larfje tot koningin te verzorgen. Dit wil dus zeggen dat je in het najaar een nieuwe koningin hebt, waarvan je in het volgend jaar de eigenschappen van kan beoordelen.

2. Ofwel is het een nazwerm en dan heb je een nieuwe jonge koningin. Deze moet dan nog op bruidsvlucht gaan en zal een week daarna haar eerste eitjes beginnen leggen.

Nieuwe waswafels

Een zwerm is bekend om haar enorme bouwdrift. Het is dus ideaal om deze reflex goed te benutten en om de bijen nieuwe ramen te laten uitbouwen. De wasramen die ze bouwen bestaan bijna uitsluitend uit werkstercellen en geen darrencellen, vermits de zwerm dit seizoen geen darren meer nodig acht.

Behandelen tegen varroa

De zwerm is broedloos, en dat blijft zo nog enkele dagen. Dat wil zeggen dat alle varroamijten op de bijen zitten, en niet in het broed. Het is dus een ideaal moment om een behandeling tegen varroa te geven, indien je dit zou verkiezen.  Sproeien met oxaalzuur is een heel effectief middel, je kan ook poedersuiker op de bijen aanbrengen, al is deze methode minder effectief.

Terug, je kan verkiezen om het niet te doen. De bijenkolonies die overleven in daken, holle bomen, spouwmuren,… hebben niemand over de vloer gehad die met oxaalzuur komt sproeien, of met poedersuiker komt sneeuwen. Langs de andere kant wil je misschien het risico vermijden dat je een bijenkolonie op je stand plaatst die zo besmet is met mijten dat die je andere volken zou infecteren.

Laat je koningin op je eigen bijenstand bevruchten

Lokaal aangepaste bijen krijg je alleen maar als je de koninginnen laat bevruchten bij jou in de buurt. Als het op je eigen bijenstand is, dan heet dat standbevruchting. Zo krijg je op langere termijn bijen die ideaal zijn aangepast aan de klimatologische omstandigheden en de flora in je buurt. De honingbij heeft al laten weten zien dat ze zich heel goed kan aanpassen aan de omgeving. Het andere uiterste is dat je koninginnen laat bevruchten op bevruchtingseilanden, waar dan een zogezegd zeer goede darrenlijn staat opgesteld. Dat raad ik zeker niet aan omdat de darrenvolken helemaal niet voldoen aan de criteria die voor mij belangrijk zijn. Bovendien komen de voorouders van die darrenlijnen meestal uit gebieden in Europa (Duitse Alpen, …) die helemaal niet overeenkomen met onze omgeving.

Deel koninginnen uit aan imkers in je buurt

En als je dan een bijenvolk hebt geselecteerd of gevonden dat uitzonderlijk goede varroa-resistente capaciteiten heeft, maak daar dan koninginnen van, of afleggers, en deel die uit aan imkers in je buurt. Zij zorgen dan op hun beurt weer voor de darren die het jaar erop je nieuwe zwermen en koninginnen moeten bevruchten.

Bronnen:

Diao, Q., & Hou, C. (2018). Does nonreproductive swarming adapt to pathogens?. PLoS pathogens, 14(1), e1006742. doi:10.1371/journal.ppat.1006742 Available from: https://www.researchgate.net/publication/322288913_Does_nonreproductive_swarming_adapt_to_pathogens [accessed Jan 04 2019].

Rangel, Juliana & Seeley, Thomas. (2012). Colony fissioning in honey bees: Size and significance of the swarm fraction. Insectes Sociaux. 59. 10.1007/s00040-012-0239-5. https://www.researchgate.net/publication/257320034_Colony_fissioning_in_honey_bees_Size_and_significance_of_the_swarm_fraction