Voorttelen van je beste bijenvolken

In de traditionele imkerij worden er een aantal criteria gebruikt om bijenvolken te evalueren. Deze criteria zijn:

1. raszuiverheid
2. raamvastheid
3. zachtaardigheid
4. zwermtraagheid
5. honingopbrengst
6. varroa-resistentie

Dit zijn niet de criteria die ik gebruik om te selecteren van welke volken ik ga voorttelen. Laten we ze even overlopen…

Raszuiverheid ?

Wat zijn we met een raszuiver volk als het volk het volgende voorjaar niet haalt? Niets toch? We willen toch allemaal volken die sterk zijn zodat ze uit zichzelf kunnen overleven? Waarom dan die enorme focus op die raszuiverheid? Bovendien heeft dit in onze contreien weinig zin omdat er teveel imkers hun eigen ras verkiezen boven het andere ras en nog eens andere imkers zweren bij een hybride die voortdurend moet aangepast worden.  Om die raszuiverheid dan te behouden, dan moeten de koninginnen bevrucht worden op plaatsen waar darren zijn van alleen het ‘goede’ ras. Daarvoor moeten er dan honderden kilometers gereden worden (hup, nutteloze CO₂ uitstoot in naam van de raszuiverheid!) om ergens op een eiland te darrenvolken te vinden. En daar gaat het mis! Die darrenvolken zijn niet de sterkste, de gezondste volken uit de streek…. maar zeer nauwe selectie van de meest raszuivere ‘lijn’ – helemaal geen brede genetische basis dus. De criteria waaraan die darrenvolken voldoen garanderen dus niet dat de nakomelingen nog sterker zullen zijn.

Raamvastheid ??

Het meest hilarische criteria, raamvastheid. De bedoeling is dat als je een raam uit de bijenkast zou halen, dat de bijen dan gewoon blijven zitten en niet wegvliegen of weglopen. Ik heb al tientallen keren gevraagd waarom die niet mogen wegvliegen en dan krijg ik antwoorden als: “dat is niet handig” of “dan vliegen ze in mijn bijenhal en dan moet ik ze weer wegjagen”…

Nu, ik haal mijn ramen niet uit mijn kasten, dus dit criteria is voor mij totaal irrelevant. Dus ik ga zeker geen goede eigenschappen opofferen om raamvastheid te hebben.

Zachtaardigheid?

Voor dit criterium overtuigen de imkers meestal zichzelf door te zeggen dat het in onze huidige verstedelijkte omgeving echt wel noodzakelijk is om zachtaardige bijen te hebben. Meestal wordt er dan ook iets gemompeld over de agressieve bijen van vroeger waar je niet in de geburen moest wandelen of je werd gestoken…

Even een vraag: Hoe kunnen we van de bijen verwachten dat de bijen niet defensief reageren als de imker te pas en te onpas ingrijpt (deksels opent, honing steelt, broednesten door elkaar haalt, koninginnen opsluit en knipt, darren uitsnijdt,…). Maar, als er 1 Aziatische hoornaar voorbij vliegt, dan moeten de bijen wel defensief reageren… Dat kan toch niet! Dus laten we ons niet teveel aantrekken van die zachtaardigheid. De oplossing is heel eenvoudig: val uw bijen niet lastig en de bijen zullen niet defensief reageren.  Ik heb ondertussen “F8” koninginnen, waarvan vele ‘ervaren’ imkers voorspelden dat ze heel agressief zouden zijn… Niet dus… Er zit wel weinig varroa in… dat voorspelde niemand.

Honingopbrengst

Ik oogst gemiddeld iets minder dan 20kg honing per bijenkolonie. En daarmee zit ik ver onder het gemiddelde in de vereniging waar ik lid van ben. Ik haal de honingzolders van de hoogsels eind juni of begin juli van de bijenkasten, waardoor de bijen meestal nog genoeg honing kunnen verzamelen zodat ze op honing door de winter kunnen. Ik ben ervan overtuigd dat de bijen, wanneer de kast vol honing zit en ze geen plaats meer hebben om nieuwe nectar in te slaan, dat de bijen dan andere taken gaan doen, zoals bijvoorbeeld poetsen,… wat een positief effect heeft op de varroadruk.

Varroaresistentie meten door natuurlijke mijtenval

Ik open mijn bijenkasten slechts 3 keer per jaar (1. honingzolder erop,  2. honingzolder eraf en 3. oxaalzuurdruppelen in december als het nodig is). Dus zeker niet om bijen af te nemen om die daarna te poedersuikeren, alcoholwassen of met CO₂ te bedwelmen. Dat is ook niet nodig.  Door dagelijks de natuurlijke mijtenval per dag te meten, kan je een heel goede indicatie krijgen over de weerbaarheid van een volk tegen varroa.

Mijn ervaring leert dat er een zeer hoge correlatie is tussen de natuurlijke mijtenval en de varroabesmetting in %  gemeten door poedersuikermethode, vandaar dat ik ervan ben afgestapt. Om de bijenvolken onderling te vergelijken is het van groot belang dat je gelijkaardige volken vergelijkt. Een piepklein volk op 2 ramen zal natuurlijk minder mijten produceren dan een volwaardig groot volk op haar topmoment in juli.

De natuurlijke mijtenval

De grafiek hierboven toont de cumulatieve natuurlijke mijtenval per maand van 3 bijenvolken die alle 3 hun 2de seizoen in gingen. Het eerste jaar is het meten van de varroa niet representatief omdat niet duidelijk is of de varroa resistentie komt van de nieuwe koningin of van het oude volk dat is afgezwermd.
De 3 volken zijn in de zomer niet chemisch behandeld, alleen is alle broed afgenomen voor een broedaflegger en is er in december met oxaalzuur gedruppeld. Alle drie de kolonies werden ongeveer even groot, leverden 1 hoogsel honing en gingen op 1 hoogsel de winter in.
De hoge mijtenval in januari en december is het gevolg van het oxaalzuur dat gedruppeld is eind december. De sterke stijging in juli is dankzij de broedafname, waardoor de mijten gedurende enkele dagen niet kunnen ‘verstoppen’ in de broedcellen wat een verhoogde mijtenval veroorzaakt.

Voorttelen van je beste bijenvolken

De conclusies zijn duidelijk. Volk 1 is qua varroatoename het allerbeste volk. Van dit volk zullen er het jaar erop broedafleggers gemaakt worden, zwermen gevangen worden (als die er zijn). Van Volk 2, die qua varroa het minst presteert, zal ofwel de koningin vervangen worden, en/of verplaatst worden buiten het drachtgebied zodat de darren de toekomstige koninginnen niet bevruchten.