Verspreid je Bijenkasten

bijenkasten op rij

Vraagje: wat is er ‘natuurlijk’ aan dit rijtje bijenkasten?

Niets natuurlijk, u raadde het al… In de natuur staan bijenvolken niet netjes op een rijtje naast elkaar, maar staan ze keurig gespreid. Volgens deze bron vind je ongeveer 1 bijenvolk per km², en volgens deze bron vind je in de Duitse beukenbossen minstens 0.11-0.14 kolonies per km². En er zal wel een goede reden zijn waarom de bijenvolken ervoor gekozen hebben om niet op een rijtje te gaan staan.

 

Meer kans op besmetting als bijenkasten dichter bij elkaar staan.

Verschillende studies hebben uitgewezen dat bijenkasten die dicht bij elkaar staan meer kans hebben op ziektes. Het vervliegen van darren en werksters zorgt ervoor dat de virussen en de varroamijten verspreid worden over de verschillende bijenvolken.

Wanneer een kolonie ten onder gaat door de grote virusdruk -meestal gebeurt dit in november en december en dan krijgt het de ronkende titel CCD (Colony Collapse Disorder)- dan zoeken de nog levende bijen de andere gezonde bijenkast op. De bijen van de zieke bijenkast vliegen naar een naburige bijenkast en ze bedelen zichzelf daar binnen. En met hen komt er natuurlijk een hele lading varroamijten mee die het gezonde volk op korte termijn ook ziek maken, zeker als er nog een broednestje aanwezig is.

Bijna elke enquête die peilt naar de wintersterfte toont aan dat bijensterfte vooral gebeurt op niveau van de imker, en dus ook op niveau van de bijenstand. Dus als je wintersterfte hebt, dan is de kans ook meteen een pak groter dat al je volken de pijp aan Maarten gegeven hebben.

wilde bijenkolonie in beukenboom- Photo credit Patrick Laurenz Kohl
wilde bijenkolonie in beukenboom- Photo credit Patrick Laurenz Kohl
wilde bijenkolonie in beukenboom Photo credit Patrick Laurenz Kohl 2
wilde bijenkolonie in beukenboom Photo credit Patrick Laurenz Kohl 2
wintersterfte geconcentreerd op bijenstand
wintersterfte geconcentreerd op bijenstand
verwilderde bijen in schouw
verwilderde bijen in schouw
bijenkolonie in dak - rucher ecole villa le Bosquet
bijenkolonie in dak - rucher ecole villa le Bosquet
foto Steven Vandoorne
bijenvolk in boomstam - foto Steven Vandoorne
bijenvolk in boomstam - foto Steven Vandoorne

Meer kans op overleving als de bijenkasten uit elkaar staan?


Ja! En daar hebben we verschillende bewijzen van zonder dat we ver moeten zoeken. In onze directe omgeving overleven bijenvolken blijkbaar zonder enige interventie van imkers.  Verschillende zwermen die zich hebben gehuisvest op plaatsen waar de imker niet aankan. En deze zwermen overleven verschillende jaren. Zonder dat een imker moet langskomen om wat ramen te herschikken, koninginnen te merken en te knippen, bij te voederen en varroabehandelingen uit te voeren.

Wilde bijenkolonies vlakbij ons.

Enkele anekdotes:
5 Jaar geleden werd ik opgebeld voor het weghalen van een bijenzwerm onder een dak. De eigenares in kwestie zei dat ik er niet aankon. En dat ik “de bijen er maar moest uitlokken”. Ik antwoordde toen dat ik in dat geval weinig kon doen. Echter, ik haalde mijn toenmalige kennis boven om uit te leggen dat de varroa het bijenvolk al snel zou doden.  “Ja,” zei de eigenares, “dat zeggen die imkers me nu al 4 jaar“…

Een imker hield 6 bijenkasten in zijn eigen bos. Toen de imker overleden was, dan verkochten de nabestaanden het bos, dat tot ieders grote verrassing 6 bevolkte bijenkasten herbergde. De plaatselijke imkervereniging werd verwittigd en de dag zelf waren de bijenvolken opgehaald, bijenvolken die ongeveer 3 jaar geen enkele interventie van een imker hadden gehad.

Vorig jaar werd er een groot populierenbos geveld, vlakbij waar ik woon. Ik vroeg aan de ‘houthakker’ in kwestie of hij soms bijenvolken aantrof in de bomen. ‘Ja’, was zijn antwoord, ‘vandaar dat we de bomen omhakken vooraleer ze hol worden vanbinnen’. Hieronder en hiernaast een foto’s van een ontsnapte bijenzwerm dat naarstig bezig is om een gezellig nestje te bouwen – met dank aan Steven Vandoorne voor de prachtige foto’s.

bijenvolk dat niet behandeld werd

Een bijenvolk dat al 4 jaar niet behandeld werd

Per toeval bots ik op een verlaten bijenhal in het midden van een natuurgebied dat door Natuurpunt onderhouden wordt op enkele boogscheuten van mijn eigen bijenstand. Een imker is door omstandigheden moeten stoppen met zijn hobby en heeft zijn bijenkasten en materiaal gewoon laten staan. De 3 bijenvolken die er stonden werden niet meer onderhouden.  Maar als bij wonder zit er 4 jaar later nog steeds 1 bijenvolk in dat blaakt van gezondheid. Ik heb het volk met veel plezier overgenomen. Al is mijn toegevoegde waarde eerder klein, want ik doe er natuurlijk niets mee. Het gaat nu zijn 6de jaar in zonder 1 behandeling. Het is dus mogelijk! En ondertussen produceert het elk jaar naar hartelust honderden darren die hopelijk nieuwe koninginnen bevruchten.

Dus verspreid je bijenkasten

Dus verspreid je bijenkasten als je wil vermijden dat 1 besmette kast al de andere kasten zal besmetten. Een bijenkast die apart opgesteld staat, liefst enkele honderden meters van elkaar, zal geen last hebben van vervlieging door darren en werksters. Een oproep in het infomagazine van je gemeente is meestal genoeg om een plaatsje te krijgen bij buurtbewoners die graag willen meewerken aan het herstellen van de weerbaarheid van onze honingbij. Zet er desnoods een zwermlokkast totdat je een afleggertje kan maken…

Honeybee Valley doet ook mee!

Honeybee Valley uit Gent, dat tot op de dag van dit schrijven alleen nog maar schitterende output heeft geleverd doet ook mee. In een van hun allereerste nieuwsflashes beschrijven ze hoe ze bijenvolken in bomen plaatsen om te onderzoeken of deze kunnen overleven (natuurlijk kunnen ze dat !). Indien deze overleven, dan zullen de darren het jaar erop het nodige genetische materiaal de lucht insturen zodat onze koninginnen alleen maar sterker worden.

bronnen:

Seeley, T.D., Tarpy, D.R., Griffin, S.R. et al. Apidologie (2015) 46: 654. https://doi.org/10.1007/s13592-015-0355-0 
Kohl, P. L., & Rutschmann, B. (2018). The neglected bee trees: European beech forests as a home for feral honey bee colonies. PeerJ6, e4602. doi:10.7717/peerj.4602