Overweeg je om je bijenvolken over te zetten op de kleine celmaat, dan moet rekening houden met 3 dingen:
1. Verkleinen van de celmaat van 5.4mm naar 4.9mm
Dit is natuurlijk de belangrijkste stap… en de lastigste!
De ‘grote’ werksters kunnen met hun groot lichaam geen kleine cellen uitbouwen omdat ze er zelf te dik voor zijn. Een bijenvolk dat gewend is op 5,4mm te wonen, kan je dus niet gewoon waswafels van 4,9mm geven. Dan krijg je ramen die heel slecht opgebouwd worden, met een mikmak van cellen die allemaal een verschillende grootte hebben.
De oplossing is dat je moet werken met een tussenstap, namelijk met waswafels met een doormeter van 5,1mm. Zodra er enkele generaties bijtjes geboren zijn op deze kleinere celmaat, dan pas kan je waswafels van 4,9mm laten uitbouwen.
En waar vind je dan waswafels met 5,1mm celmaat?
Waswafels met een exacte celmaat zijn moeilijk te vinden. Zelfs al staat er 5,1mm of 4,9 mm op de verpakking, dan nog moet je best eerst nameten wat de exacte celmaat is. Dit moet je trouwens doen in 3 richtingen. Gegoten waswafels behouden hun vorm, maar gewalste waswafels zijn een beetje langer in de lengte waardoor de doormeter van de cel in 1 richting langer is.
Op de foto rechts zie je een waswafel waarvan de celdoormeter 4,9mm had moeten zijn. Niet dus…
Om het probleem van de juiste celmaat te omzeilen, hebben sommige producenten de lollige oplossing gevonden om de celmaat uit te drukken in: 900 cellen per 10 cm² of 1000 cellen per 10cm². Neem dan zeker je meetlat mee naar de winkel om goed te onderzoeken wat je koopt.
2. Verkleinen van raatafstand van 37mm naar 32mm
Deze stap wordt vaak vergeten. Grappig zelfs dat je wetenschappelijke onderzoeken leest waarin staat dat de kleine cellen niet werken, maar op de foto’s van hetzelfde onderzoek zie je dan de broedbakken waar de ramen op 38 mm (NL) of 37 mm (BE) staan. Wederom, het gaan niet over die kleine cel alleen, het gaat om dat compacte broednest, met alle gevolgen van dien (warmer, kortere broedduur,…).
Aanpassing van het raam
De raatafstand hart op hart moet teruggebracht worden naar 32 mm. Om de juiste afstand te garanderen, sla ik in elk raam op 4 plaatsen een kram of kopnagel zodat de totale breedte net 32 mm is. Vermits niet elk raampje uit even brede latten gemaakt is, meet ik elk raampje opnieuw af.
ik gebruik een modelraampje om ervoor te zorgen dat alle krammen of afstandshouders op dezelfde plaats zitten.
Aanpassing van de broedbakken
In de broedbakken zitten kamijzers en afstandshouders. Die zijn natuurlijk niet compatibel met het imkeren met een kleine raatafstand. Een handige oplossing is om deze kamijzers gewoon om te draaien. Opgelet, nu gaan in simplex broedbak niet 11 maar 12 ramen!
3. Wat kan er misgaan?
Sommige bijenvolken weigeren hardnekkig om kleine cellen uit te bouwen. Raam na raam weigerden de bijen om de kleinere celmaat op te bouwen. Blijkbaar is soms de overgang te groot. Het helpt als je in zo’n volk in het broednest een uitgebouwd raam hangt met een kleine celmaat. Als er al een klein gedeelte van de bijen uit een kleinere celmaat komt, dan hebben ze minder moeite om waswafels uit te bouwen met een kleinere celmaat.
Het probleem niet is dat de koningin niet kan leggen in de kleine cellen! Het zijn de werksters die zelf te groot zijn om kleine cellen te bouwen. Heb je dus een aantal uitgebouwde raampjes met kleine cellen, dan kan je deze gebruiken om een (kunst)zwerm te huisvesten. De koningin begint onmiddellijk te leggen en de werksters die hieruit geboren worden kunnen zelf kleine cellen uitbouwen.
Dan had ik eindelijk een volkje dat op 4,9mm zat, maar in het vroege voorjaar ontdekte ik dat er ondertussen leggende werksters volop darren aan het grootbrengen waren. Natuurlijk zijn de kleine cellen niet groot genoeg voor darren, dus de bijen hadden heel het raampje vakkundig omgebouwd tot een mengelmoes van celmaten, waarbij de meeste kleine cellen vakkundig weggewerkt waren…opnieuw beginnen dus…
Sinds 2 jaar imker in niet meer op 2 broedbakken, maar op 1 broedbak. Vooral het wegnemen van de kamijzers zorgt voor wat problemen met 2 broedbakken. Als je een raampje eruit neemt uit de bovenste broedbak, dan bewegen de raampjes onderaan mee. De volkjes zijn iets kleiner, maar ik ondervind voor de rest weinig verschil. Reizen met de bijen wordt ook wat lastiger als de raampjes niet vastzitten. Ook Ben Som de Cerff doet aan “eenbaksimkeren” met zijn volken op 4,9mm cellen.
Wanneer een volk nieuwe waswafels moet uitbouwen met kleine cellen, voorzie ik genoeg ramen om darren aan te zetten. Als een volk voelt dat er genoeg darren aanwezig zijn, dan bouwt het werkstercellen keurig uit zonder hier en daar plekjes te voorzien voor darrencellen. In elke broedbak zitten 3 ramen met een strip, die ze natuurlijk vrijuit kunnen opbouwen.
Eenmaal de bijen de kleine celmaat kunnen bouwen, dan is het niet meer nodig om met waswafels te werken, dan kunnen de bijen zelf hun ramen uitbouwen met de celmaat en vorm die ze zelf verkiezen.
Een misvattingen over kleine cellen: zit ik op kleine cellen als ik oude ramen gebruik?
Na verschillende broedcycli worden de ramen bruin of zelfs zwart. De inhoud van de cellen verkleint door het herhaaldelijk aan poetsen en aanbrengen van een nieuw laagje met oa propolis. Iemand meette dat een cel met doormeter van 5,4mm na 14 broedgeneraties nog maar 5,2mm doormeter had. (Ken je dit onderzoek, stuur het me dan even aub). Vergis u niet, daarover gaat het niet bij de kleine cellen methode. Deze methode heet: “imkeren op oude cellen” en gaat niet de positieve gevolgen hebben die je met kleinere cellen gaat hebben omdat de bijen niet de voordelen van het compacte broednest ervaren.
Eigenlijk had Dee Lusby deze methode beter ‘imkeren met een compacte broednest’ genoemd, waarvan de kleine cellen een gevolg zijn eerder dan een oorzaak. Dit zou waarschijnlijk op heel wat minder weerstand gebotst zijn.
Toch 1 voordeel van die pikzwarte raten.
Het overbrengen van een bijenvolk van 5,4mm cellen naar 4,9mm cellen gebeurt via een tussenmaat, namelijk waswafels met een celmaat van 5,1mm. Het probleem is dat ‘grote’ bijen moeilijk ‘kleine’ cellen kunnen bouwen. En soms lukt ze het zelfs niet om die tussenmaat op te bouwen. Als je echter de bijen een jaar laat zitten op hun grote celmaat, dan kunnen die een jaar later wel die tussenmaat van 5,1 mm waswafels uitbouwen, waarschijnlijk door de iets kleinere celmaat.
Hey, waar kan je een waswafel giettoestel met celmaat 5,1 mm aankopen?
Beste Luc,
Het Duitse merk Graze (verdeeld door o.a. Geller) produceert en levert waswafel-toestellen en je kan voor een meerprijs van 29 € een andere celmaat kiezen, namelijk 5.1, 4.9 of darrencellen.
Hier een rechtstreekse link naar een van de toestellen.
–
graze
–
Succes!
Pieter
imkerij de linde in sint oedenrode, nederland heb ik ONLINE 5.1 en 4.9 besteld, nagemeten en klopt 🙂
Interessante info Pieter !! Ga ik zeker eens proberen met mijn Dadant kast volgend seizoen .
grtjs
Dag Pieter
Ik zou willen overschakelen naar een kleinere celmaat. Heeft u een adres waar ik eigen was kan laten smelten tot was wafels met celmaat 5.1 en 4.9?
mvg,
Oliver Willems
Beste Oliver,
Ik zou alvast even vragen aan je eigen vereniging of ze geen waswafeltoestel in 5.1 en 4.9 mm willen aankopen. Er zijn al een aantal verenigingen die dat gedaan hebben en het blijkt dat in die verenigingen veel vraag is naar de kleinere celmaten.
3 opties:
1. je wordt lid van deze vereniging waar ze alle maten hebben.
2. ik heb het zelf opgestuurd naar deze Duitse firma (Wachsverarbeitung Röckl), maar je moet wel aan 20 kg geraken.
3. en deze Zweedse spetters waarvan ik de naam niet kan uitspreken. Ik heb bij hen kleine celmaten aangekocht voor mijn vereniging waswafeltoestellen had en die was was (jaja) uitzonderlijk goede kwaliteit.
greetz, pieter
He Pieter,
Ik heb van je site al veel geleerd.
Toen ik starten met imkeren was mijn voornemen om zo natuurlijk mogelijk te imkeren.
Ook ben ik nu cellen en raamafstand aan het verkleinen tot de natuurlijke maat.
Maar toen ik dit aan het uitdenken was om te implementeren in mijn bijenkasten kwam ik tot de volgende vraag:
Als je celmaat verkleint van 5,4 naar 4,9 en de straat breedte van 12 mm naar 7 mm zet, moeten dan de ramen ook niet smaller worden van 25mm naar bv 22 mm? Met kleinere bijen heb je niet zoon diepe cellen nodig, dacht ik logischerwijs. Is er wetenschappelijk onderzoek dat aangeeft hoe dik wasraad door bijen in de natuur word uitgebouwd? Wat is jouw idee/gevoel/kennis hier over?
Alvast bedankt
Grtz Christian
Hoi Christian,
Het is eenvoudiger als je geen rekening houdt met de breedte van de toplat. Dat maakt het alleen maar ingewikkeld, zeker omdat niet alle raampjes die je koopt of uitwisselt met andere imkers dezelfde breedte hebben van het hout zelf (25 of 22 mm).
Maar je moet wel rekening houden met de raat afstand hart op hart. De afstand van het midden van raampje 1 tot het midden van raampje 2 moet 32 mm worden. En dan doet de breedte van dat bovenlatje er niet meer toe. De bijen zullen inderdaad iets kortere cellen bouwen, maar trekken zit van de breedte van de lat weinig aan.
Groetjes, pieter
Dag Pieter, moeten de ramen in de honingzolder dan ook aangepast worden van 11 naar 12? En heeft de omzetting van 11 naar 12 ramen in de broedkamer zonder wafels met kleinere cellen ook al zin?
Beste Eddy,
Goede vragen: Die honingzolder moet niet aangepast worden van 11 naar 12. dat gaat alleen maar zorgen voor een iets kleinere honingoogst. Die honingzolder staat er ook maar 2 tot max 3 maanden op.
De omzetting van de broedkamer van 11 naar 12 heeft in theorie zin (warmte effect, meer bijen geboren in kleiner volume…). Ik zeg ‘in theorie‘ omdat ik vrees dat het in de praktijk niet kan. Die broedramen, daar zit rond het broednest ook honing en die honing is meestal in langere cellen opgeslagen dan broedcellen. Dat zie je ook als je van boven door de plexiplaat kijkt, dat die honing in de raten dicht tegen mekaar zit en dat er in vele gevallen maar ruimte is voor 1 bij. Als je die ramen dus dichter bij elkaar gaat plaatsen, dan bestaat het risico dat die honing tegen mekaar gaat plakken en dat de bijen er niet meer door kunnen. Dus ik vermoed dat in de praktijk het eenvoudigste zal zijn dat je begint met nieuwe waswafels met kleinere cellen. Groetjes, pieter
Dag Pieter, ik imker op zelfgemaakte warrékasten. Ik ben vorig jaar begonnen mer 5.1 mm waswafels. Ik laat sommige kasten wildbouw toe met een startstrip en het andere deel op ramen. De kasten staan ook op zelfgemaakte ‘compostbodems’. Mijn vraag nu… warré met 8 ramen is de toplat ongeveer 12mm uit elkaar. Indien ik 9 ramen zou steken staan de ramen 8 mm uit elkaar. Ik voeg trouwens ook de hoogsels onderaan toe ipv het standaardimkeren met honingzolders bovenaan. Zou ik de ramen 8 mm of 12mm van elkaar zetten? (32 of 36 mm)
Alvast bedankt voor jou raad.
Groet Bart
Hoi Bart,
Als je vorig jaar al de overstap maakte naar 5.1, en als de bijen dit mooi hebben uitgebouwd, dan zou ik nu de stap (durven) zetten naar het dichterbij brengen van de hart op hart raamafstand naar 32 mm!
Lekker warm bij elkaar, ze zullen het graag hebben!
Groetjes, pieter
Dag Pieter,
Ik ga dit op enkele kasten proberen.
Vriendelijk bedankt!
Bart
dag Pieter,
ik imker al meer dan 6 jaar op kleine cellen en ben ook via 5,1 naar 4,9mm cellen gegaan.
Wanneer je dit in een voedsel arme periode doet dan bouwen de bijen dit makkelijker en netter uit dan in een voedselrijke periode.